هیأت وزیران در جلسه ۱۳۹۹/۱۲/۱۷ به پیشنهاد شماره ۵۳۷۱۹/۱۰۰/۰۲ مورخ ۱۳۹۸/۰۴/۱۸ وزارت راه و شهرسازی (با همکاری وزارت دادگستری و معاونت حقوقی رییس‌جمهور) و به استناد ماده (۸۶) اصلاحی قانون دریایی ایران ـ مصوب ۱۳۹۱ـ آیین نامه انضباطی تخلفات فرمانده، کارکنان و خدمه کشتی (موضوع ماده یاشده) را به شرح زیر تصویب کرد:
آیین نامه انضباطی تخلفات فرمانده، کارکنان و خدمه کشتی
(موضوع ماده (۸۶) اصلاحی قانون دریایی ایران)
ماده۱ـ در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
۱ـ قانون: قانون دریایی ایران ـ مصوب ۱۳۴۳ـ با اصلاحات بعدی آن.
۲ـ سازمان: سازمان بنادر و دریانوردی.
۳ـ کشتی: هر نوع شناور آبرو از قبیل انواع کشتیهای تجاری و خدماتی که شخصی تحت هر عنوان در سمت فرمانده در آن فعالیت میکند و یا بر اساس قانون باید فعالیت نماید. کشتیهای نظامی، انتظامی و ماهیگیری از شمول این آیین نامه خارج می باشند.
۴ـ مالک: هر شخص حقیقی یا حقوقی که نام او به عنوان مالک در دفتر ثبت کشتیها در سازمان ثبت شده است، مگر در مواردی که خلاف این امر به اثبات برسد.
۵ ـ فرمانده: عالیترین مقام کشتی که طبق قانون، مسئولیت اداره امور و هدایت کشتی را از جهات مختلف فنی، دریانوردی، کارکنان و خدمه، بار، مسافر و انجام سایر وظایف قانونی بر عهده دارد.
۶ ـ افسر: فردی که تحت این عنوان به ترتیب مقرر در قانون انتخاب میشود.
۷ ـ کارکنان و خدمه: هر فردی که برای انجام وظایفی در ارتباط با کار یا خدمت درکشتی برای سفر دریایی استخدام شده و نام او در فهرست خدمه کشتی ذکر شده یا میشود.
۸ ـ دریانورد: فرمانده، افسران و سایر کارکنان و خدمه کشتی که برای آنان حسب مورد گواهینامه شایستگی، گواهینامه مهارت یا تأییدیه صادر میشود.
۹ـ گواهینامه شایستگی: گواهینامهای که سازمان پس از اخذ آزمونهای لازم از داوطلبان واجد شرایط و احراز موفقیت، برای فرمانده و افسران صادر میکند.
۱۰ـ گواهینامه مهارت: گواهینامهای که سازمان پس از اخذ آزمونهای لازم از داوطلبان واجد شرایط و احراز موفقیت، حسب مورد برای کارکنان و خدمه کشتی صادر میکند.
۱۱ ـ تأییدیه: سندی که سازمان جهت تأیید گواهینامه شایستگی یا مهارت دریانوردان خارجی صادر میکند.
۱۲ـ هیأت: هیأت رسیدگی کننده به تخلفات انضباطی دریانوردان، موضوع ماده (۱۴) این آیین نامه.
۱۳ـ دوره خدمت دریایی: از لحاظ مقررات این آییننامه، از لحظه الحاق دریانورد به کشتی و در اجرای مأموریت، آغاز و تا زمان پیادهشدن وی از کشتی مزبور به یکی از علل از قبیل خاتمه مأموریت، خاتمه قرارداد، اخراج به دلایل انضباطی و بروز شرایط اضطراری را شامل میشود. پیادهشدن از کشتی برای استفاده از مرخصی کوتاه مدت ساحلی یا انجام امور مرتبط با فعالیتهای جاری کشتی در ساحل، نیز مشمول تعریف دوره خدمت دریایی میشود.
۱۴ـ تخلف انضباطی: هرگونه فعل یا ترک فعل دریانورد، موضوع مواد (۴) و (۵) این آیین نامه.
ماده۲ـ رسیدگی به تخلفات انضباطی دریانورد و اعمال تنبیهات موضوع این آیین نامه حسب مورد توسط فرمانده و هیأت، طبق مواد این آییننامه انجام میشود.
ماده۳ـ این آیین نامه در خصوص دریانوردان ایرانی یا غیرایرانی که در کشتیهای تحت پرچم جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کنند اعمال می گردد. تخلفات ارتکابی دریانوردان ایرانی شاغل در کشتیهای خارجی نیز از حیث اعتبار گواهینامه های شایستگی و مهارت صادرشده از سوی سازمان برای آنان، مشمول مقررات رسیدگی هیأت در این آیین نامه است.
ماده۴ـ ارتکاب موارد زیر توسط فرمانده در دوره خدمت دریایی تخلف انضباطی محسوب می شود:
۱ـ ترک فرماندهی کشتی.
۲ـ ترک کشتی در مواقع خطر بدون دلیل موجّه.
۳ـ تمرد از دستورهای ابلاغی سازمان.
۴ـ سوءاستفاده از صلاحیت و اختیارات.
۵ ـ انحراف کشتی از مسیرهای متعارف دریایی، مگر در مواردی که طبق قوانین و مقررات مجاز باشد .
۶ ـ رهاکردن اشخاص بیمار حاضر در کشتی در خارج از کشور در دوره خدمت دریایی.
۷ ـ خودداری از انجام تکالیف فرماندهی یا قصور یا تقصیر در انجام آنها .
۸ ـ به کار گماردن دریانورد فاقد صلاحیت کافی و گواهینامه معتبر در یک پست، مگر در موارد مجاز قانونی.
۹ـ ارایه هرگونه اطلاعات غیرواقعی که مؤثر در اخذ گواهینامه شایستگی یا تأییدیه شود .
۱۰ـ جعل گواهینامه شایستگی یا مهارت یا تأییدیه و یا استفاده از گواهینامه ها و اسناد مجعول یا نامعتبر.
۱۱ـ ایجاد آلودگی در کشتی یا دریا.
۱۲ـ نگهداری، حمل، خرید و فروش، توزیع یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان یا مشروبات الکلی.
۱۳ـ قاچاق انسان یا مخفی کردن و فراری دادن فرد غیرمجاز.
۱۴ـ اعتصاب یا شورش در کشتی و یا تحریک به انجام آن.
۱۵ـ قاچاق سوخت، ضایعات سوخت، روغن کشتی و امثال آنها.
۱۶ـ هرگونه فعل یا ترک فعل دیگری که به طور متعارف موجب اختلال یا تهدید ایمنی یا امنیت اشخاص، اموال یا کشتی در دریا یا حفظ محیط زیست دریایی گردد.
ماده۵ ـ ارتکاب موارد زیر توسط دریانورد (غیر از فرمانده) در دوره خدمت دریایی تخلف انضباطی محسوب میشود:
۱ـ ترک پست یا غیبت غیرموجه یا خوابیدن در زمان انجام پست و هرگونه اهمال و بی مبالاتی یا بی احتیاطی هنگام پست.
۲ـ تمرد از دستورهای قانونی فرمانده یا سایر افسران ارشد ذیربط یا سهل انگاری در انجام دستورهای مذکور.
۳ـ ایجاد اخلال در کار دیگر دریانوردان.
۴ـ ایجاد نزاع و درگیری در کشتی یا تهدید به ارتکاب آن.
۵ ـ ارایه هرگونه اطلاعات غیرواقعی که مؤثر در اخذ گواهینامه شایستگی یا مهارت شود.
۶ ـ عدم اعلام عمدی و به موقع نقص های مختل کننده قابلیت دریانوردی در حیطه وظایف دریانورد حسب مورد به افسر ارشد ذیربط، فرمانده یا مالک کشتی.
۷ ـ موارد مندرج در بندهای (۱۰) تا (۱۶) ماده (۴) این آیین نامه.
ماده۶ ـ به منظور حفظ نظم، ایمنی و امنیت کشتی، فرمانده میتواند در صورت وقوع تخلف در دوره خدمت دریایی با رعایت مقررات ماده (۸۵) مکرر (۶) قانون، تحقیقات لازم را از متهم و سایر افراد شاهد یا مطلع به عمل آورده و مطابق ترتیبات مقرر در مواد بعدی این آییننامه به موضوع رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید.
ماده۷ـ فرمانده موظف است به تخلفات انضباطی دریانوردان، شخصاً با حضور افسر ارشد مرتبط یا افسر اول رسیدگی کند.
تبصره ـ در موارد ضروری، با توجه به شرایط و اوضاع و احوال که امکان رسیدگی انضباطی در کشتی به ترتیب مقرر در این آیین نامه وجود نداشته باشد، فرمانده می تواند دریانورد مربوط را از پست (سمت شغلی) خود تا رفع ضرورت و حداکثر تا زمان برگزاری جلسه رسیدگی تعلیق نماید. چنانچه به تشخیص فرمانده و به منظور تأمین ایمنی کشتی، سرنشینان، بار و نیز حفاظت از محیط زیست، به غیر از پیاده کردن دریانورد مربوط از کشتی عرفاً هیچ راه دیگری وجود نداشته و ضروری باشد، فرمانده در این مورد اقدام و با رعایت مقررات مربوط در اولین فرصت ممکن او را به وطن خود باز میگرداند. در این صورت رسیدگی به تخلف دریانورد مزبور در خارج از کشتی و مطابق مقررات این آیین نامه توسط هیأت انجام می شود.
ماده۸ ـ برای رسیدگی به تخلف در غیر موارد ضروری، باید موضوع تخلف حداقل (۲۴) ساعت قبل از رسیدگی، به دریانورد مربوط به طور کتبی ابلاغ شود. ابلاغیه مزبور باید مشتمل بر موارد زیر باشد:
۱ـ تاریخ، ساعت و محل برگزاری جلسه رسیدگی.
۲ـ عنوان یا عناوین تخلفات انتسابی با شرح آن.
۳ـ اعلام امکان حضور به همراه یکی از همکاران موردنظر خود.
ماده۹ـ دریانورد میتواند در جلسه رسیدگی درخواست حضور شهود و مطلعین موردنظر را به عمل آورد و هرگونه توضیحی را در مقام دفاع از خود ارایه نماید.
تبصره ـ فرمانده باید ترتیبی اتخاذ نماید که امکان حضور شهود و مطلعین موردنظر در جلسه رسیدگی فراهم شود.
ماده۱۰ـ در جلسه رسیدگی باید ابتدا از دریانورد سوال شود که آیا تخلف انتسابی را قبول دارد یا خیر. در صورتی که وی تخلف را بپذیرد فرمانده در مورد نوع تنبیه انضباطی تصمیم میگیرد. در غیر این صورت، تخلف بر اساس مدارک و شواهد مرتبط مورد رسیدگی قرار میگیرد.
ماده۱۱ـ فرمانده با ملاحظه مستندات و توجه کامل به دفاعیات دریانورد، با رعایت مفاد ماده (۲۷) این آیین نامه اتخاذ تصمیم می نماید و نسخه ای از تصمیم خود را به دریانورد ابلاغ میکند.
ماده۱۲ـ فرمانده موظف است خلاصه ای از جریان رسیدگی به تخلف انضباطی و تصمیمات اتخاذشده را در دفتر ثبت وقایع کشتی درج نماید و موضوع را ظرف یک هفته از تاریخ رسیدگی به مالک و سازمان اطلاع دهد.
ماده۱۳ـ دریانوردی که تصمیم انضباطی فرمانده علیه وی اتخاذ شده است، می تواند ظرف یک ماه پس از بازگشت به جمهوری اسلامی ایران، به عنوان عدم رعایت مقررات این آیین نامه در رسیدگی به تخلف و نحوه اتخاذ تصمیم، نسبت به تصمیم صادره، در هیأت شکایت نماید.
ماده۱۴ـ به منظور رسیدگی به تخلفات انضباطی دریانوردان در دوره خدمت دریایی، هیئتی با ترکیب سه عضو اصلی و سه عضو علی البدل در سازمان تشکیل میشود.
ماده۱۵ـ اعضای هیأت باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:
۱ـ داشتن حداقل (۳۵) سال سن.
۲ـ نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر.
تبصره ـ مدت عضویت اعضای هیأت سه سال است و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
ماده۱۶ـ نحوه انتخاب اعضای هیأت به شرح زیر میباشد:
۱ـ یک عضو اصلی و یک عضو علی البدل از میان سه فرد واجد شرایط با حداقل سه سال سابقه فرماندهی در کشتی و آشنایی کافی با قوانین و مقررات دریایی و کنوانسیونهای بینالمللی مربوط که توسط صنف مالکان کشتی به سازمان معرفی میشوند، توسط مدیر عامل سازمان انتخاب میشوند.
۲ـ یک عضو اصلی و یک عضو علیالبدل از میان سه نفر از افسران و سایر کارکنان و خدمه واجد شرایط با حداقل (۸) سال سابقه کار در کشتی که توسط صنف دریانوردان به سازمان معرفی میشوند، توسط مدیر عامل سازمان انتخاب میشوند.
۳ـ یک عضو اصلی و یک عضو علیالبدل از میان کارکنان واجد شرایط سازمان که توسط مدیر عامل سازمان انتخاب میشوند. عضو منتخب این بند ریاست هیأت را بر عهده خواهد داشت.
تبصره۱ـ سوابق خدمتی و اطلاعات شخصی افراد معرفیشده توسط صنف دریانوردان و صنف مالکان کشتی باید مطابق دستورالعملی که توسط سازمان تهیه و ابلاغ میشود، به سازمان ارایه شود تا در فرآیند انتخاب آنان مورد استفاده و توجه قرار گیرد.
تبصره۲ـ حکم اعضای هیأت توسط مدیر عامل سازمان صادر میشود.
تبصره۳ـ یک نفر حقوقدان آشنا به حقوق دریایی به انتخاب مدیر عامل سازمان به‌عنوان مشاور و بدون حق رأی باید در هیأت حضور داشته باشد. عدم حضور وی مانع از تشکیل جلسه نخواهد بود.
تبصره۴ـ در صورت فوت، استعفا یا غیبت متوالی بیش از سه جلسه هر یک از اعضای بندهای (۱) یا (۲) این ماده، مدیر عامل سازمان میتواند عضو سوم معرفی شده را به عنوان جایگزین عضو مربوط انتخاب کند. در غیر این صورت و همچنین چنانچه موارد مذکور همزمان در مورد عضو اصلی و علیالبدل یک صنف اتفاق افتد، مطابق فرآیند پیشبینی شده در این آیین نامه عضو جایگزین با همان شرایط انتخاب میگردد.
ماده۱۷ـ در غیاب عضو اصلی به دلایلی از قبیل فوت، عزل، استعفا و بیماری، عضو علی البدل مربوط به جای وی انجام وظیفه خواهد نمود.
ماده۱۸ـ جلسات هیأت با حضور سه عضو رسمیت مییابد و آرای آن با دو رأی موافق معتبر میباشد.
ماده۱۹ـ تعقیب انضباطی دریانورد با شکایت سازمان یا هر ذینفع از قبیل مالک، مستأجر، مدیر، بهره بردار و فرمانده کشتی، سایر دریانوردان و هر یک از مسافران یا گردشگران آغاز می شود.
ماده۲۰ـ در صورت ضرورت، با تشخیص و تصمیم هیئت، تحقیقات مقدماتی لازم توسط یک یا چند نفر از افراد واجد شرایط انجام و پرونده برای طرح در هیأت آماده میشود.
ماده۲۱ـ شکایات و یا گزارشهای مراجع نظارتی در مورد تخلفات، در دبیرخانه هیأت ثبت و بلافاصله به هیأت ارسال میشود.
تبصره ـ یک نسخه از تصویر شکوائیه یا گزارش و مستندات آن با ذکر عنوان یا عناوین تخلفات انتسابی موضوع این آیین نامه به نحو مقتضی به دریانورد متهم ابلاغ می گردد تا ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، پاسخ خود را به دبیرخانه هیأت تسلیم کند. عدم ارایه پاسخ در مهلت مقرر مانع رسیدگی نخواهد بود.
ماده۲۲ـ هیأت مکلف است متهم یا نماینده موردنظر او و همچنین شهود و مطلعین و اعلام کننده تخلف را به جلسه رسیدگی دعوت و اظهارات آنان را استماع نماید. عدم حضور آنان با وصف ابلاغ دعوتنامه، مانع رسیدگی نخواهد بود.
ماده ۲۳ـ هیأت با ملاحظه مستندات و توجه کامل به دفاعیات دریانورد و با رعایت مفاد ماده (۲۸) این آییننامه نسبت به صدور رأی اقدام میکند. رأی هیأت باید مستدل و مستند به قوانین و مقررات مربوط باشد.
تبصره ـ نظر عضو مخالف باید در ذیل رأی قید شود.
ماده۲۴ـ هر گاه تخلف دریانورد عنوان یکی از جرایم مندرج در قوانین را نیز داشته باشد هیأت مکلف است مطابق این آیین نامه به تخلف انضباطی رسیدگی و رأی صادر نماید و مراتب را برای رسیدگی به اصل جرم به مرجع قضایی صالح ارسال دارد. هر گونه تصمیم مراجع قضایی مانع از اجرای تنبیهات انضباطی موضوع این آیین نامه نخواهد بود. چنانچه تصمیم مرجع قضایی مبنی بر برائت باشد، هیأت مجدداً به موضوع رسیدگی و رأی مقتضی صادر مینماید.
ماده۲۵ـ در صورت فوت یا جنون یا خاتمه خدمت دریانورد، تعقیب انضباطی متوقف و پرونده از حیث جنبه عمومی آن مختومه میگردد و از جهت رسیدگی به جنبه خصوصی و حقوق دولتی ادامه می یابد.
ماده۲۶ـ آرای هیئت، قطعی و لازم الاجرا است و به دریانورد ابلاغ می شود. در صورتی که محکوم علیه به رأی صادره توسط هیأت اعتراض داشته باشد میتواند ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ رأی یادشده مطابق مقررات مربوط در دیوان عدالت اداری شکایت نماید.
ماده۲۷ـ در مواردی که رسیدگی به تخلف انضباطی دریانورد مطابق این آیین نامه توسط فرمانده در کشتی صورت میگیرد، فرمانده می تواند در صورت احراز تخلف و با توجه به سوابق و شخصیت متخلف، شرایط وقوع تخلف، اهمیت، شدت و آثار آن و همچنین سایر شرایط و اوضاع و احوال و اقتضائات دریانوردی، یکی از تنبیهات انضباطی زیر را حسب مورد نسبت به متخلف اتخاذ نماید:
۱ـ اخطار کتبی بدون درج در پرونده.
۲ـ توبیخ کتبی با درج در پرونده.
۳ـ پیاده کردن متخلف از کشتی با رعایت قرارداد کار در کشتی و بازگرداندن وی به وطن ضمن هماهنگی با مالک با رعایت مفاد قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به مقاولهنامه کار دریایی مصوب سازمان بینالمللی کار ـ مصوب ۱۳۸۹ـ و اصلاحات مقاولهنامه مزبور و آیین نامه نحوه اجرای وظایف ناشی از الحاق به مقاولهنامه کار دریایی ـ مصوب ۲۰۰۶ ـ (۱۳۸۴ هجری شمسی) در زمینه بازگرداندن دریانوردان به وطن موضوع تصویبنامه شماره ۱۹۰۱۶/ت۵۳۲۸۸هـ مورخ ۲۳/۲/۱۳۹۶.
ماده۲۸ـ تنبیهات انضباطی که هیأت میتواند با رعایت این آیین نامه در مورد دریانورد متخلف اعمال نماید حسب مورد یکی از موارد زیر خواهد بود:
۱ـ اخطار کتبی بدون درج در پرونده.
۲ـ توبیخ کتبی با درج در پرونده.
۳ـ اعمال محدودیت بر استفاده از گواهینامه شایستگی یا مهارت به مدت شش ماه تا دو سال، از لحاظ نوع یا گنجایش (تناژ) کشتی یا منطقه فعالیت کشتی یا وظایفی که دریانورد میتواند بر عهده بگیرد.
۴ـ تعلیق اعتبار گواهینامه شایستگی یا مهارت از سه ماه تا سه سال.
۵ ـ تنزل یک درجه گواهینامه شایستگی یا مهارت به مدت سه ماه تا دو سال.
۶ ـ ابطال گواهینامه شایستگی یا مهارت دریانورد ایرانی یا ابطال تأییدیه دریانورد خارجی و اعلام مراتب به کشور متبوع وی.
ماده۲۹ـ اجرای این آییننامه نافی اعمال مقررات انضباطی شرکتهای کشتیرانی نبوده و مانع از رسیدگی و اتخاذ ترتیبات انضباطی توسط کارفرمای دریانوردان با رعایت قوانین و مقررات مربوط نیست.
تبصره۱ـ صلاحیتهای قانونی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مورد کارکنانی که در کشتیهای گردشگری اشتغال به کار دارند، به قوت خود باقی است و در موارد سکوت مطابق این آیین نامه عمل میشود.
تبصره۲ـ چنانچه تخلف انضباطی ارتکاب یافته در کشتی به موجب مقررات انضباطی شرکت کشتیرانی مربوط نیز تخلف محسوب شده باشد، تا حدودی که به رسیدگی و اعمال تنبیهات انضباطی برای تأمین نظم و ایمنی کشتی مربوط میشود، یک بار رسیدگی فرمانده به موضوع تخلف و اعمال تنبیه انضباطی در کشتی با رعایت مقررات این آییننامه کافی محسوب میشود. چنانچه تخلف ارتکابی در کشتی و در دوره خدمت دریایی حاکی از سوءرفتار جدی از حیث به خطر انداختن ایمنی و امنیت دریانوردی یا نقصان در صلاحیتهای حرفهای دریانورد متخلف باشد، هیأت نیز طبق مقررات این آیین نامه نسبت به رسیدگی و اعمال تنبیهات انضباطی لازم در خارج از کشتی اقدام میکند.
ماده۳۰ـ اجرای این آییننامه نافی صلاحیت انضباطی فرمانده، مذکور در مواد (۸۵) مکرر (۱) و (۸۵) مکرر (۵) قانون و عرف های بین المللی موضوع ماده (۱۹۴) قانون در خصوص سرنشینان کشتی نبوده و فرمانده موظف است در مورد سرنشینان کشتی نیز تصمیمات انضباطی لازم را حسب مورد اتخاذ و اعمال کند.
ماده۳۱ـ دبیرخانه هیأت در سازمان مستقر است و سازمان مکلف است ظرف چهار ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این آیین نامه، ضمن تنظیم دستورالعمل اجرایی این آییننامه در سازمان و تدارک دبیرخانه و سایر ملزومات مربوط نسبت به تهیه امکانات نرمافزاری لازم در درگاه الکترونیک سازمان جهت دریافت و ثبت برخط شکایات، دفاعیات و گزارشها و همچنین ایجاد بانک جامع اطلاعات دریانوردان و ثبت تخلفات و تنبیهات مربوط از محل منابع داخلی سازمان اقدام نماید.
ماده۳۲ـ سازمان موظف است تصمیمات و آراء صادره به موجب این آیین نامه را در پرونده دریانورد مربوط درج نماید.
معاون اول رئیسجمهور ـ اسحاق جهانگیری