دو تن از کارکنان دفتر همکاری‌های بین‌المللی گمرک ایران به منظور ارزیابی امکانات و وضعیت گمرکات ایران در مرز استان آذربایجان غربی با کشور ترکیه به این منطقه عزیمت کرده و پس از بازدید از گمرکات دو طرف گزارشی تهیه کردند که حاوی نکات مهمی است و توجه به آنها می‌تواند در بهبود تجارت دو کشور و همچنین تردد مسافران تأثیرگذار باشد.
مشروح گزارش را در زیر می‌خوانید:
⭕️مرز رازی- کاپی کوی
به اتفاق مسئولین گمرک رازی از رویه‌های گمرکی و عملیات ساختمان‌سازی گمرک کاپی‌کوی (در کشور ترکیه) بازدید و با مدیر و سایر مسئولین گمرک کاپی‌کوی جلسه‌ای برگزار شد.
گمرک رازی در استان آذربایجان غربی و حدود سه ساعت از ارومیه فاصله دارد. در آن سوی مرز گمرک «کاپی کوی» ترکیه قرار گرفته که زیر نظر گمرک «وان» است. گمرکات در دو طرف مرز همکاری خوبی دارند. در این نقطه مرزی جمعاً روزانه حدود پنج هزار مسافر ورودی و خروجی تردد می‌کنند. ترخیص مسافران توسط دو گمرک حتی تا پاسی از شب ادامه دارد. امسال تعداد مسافر نسبت به سال قبل افزایش دو برابری داشته است. به علت اختلاف ساعت در دو طرف مرز عملاً فعالیت مرز از ساعت 10:30 صبح شروع می‌شود. گمرک رازی 60 نفر و گمرک کاپی‌کوی 40 پرسنل دارد. انتقال مسافر از طریق راه آهن از مرداد ماه سال 94 از این مرز توسط مقامات ترکیه متوقف شده و قرار است حدود یکسال دیگر از سر گرفته شود. پروژه ساختمان‌سازی گمرک کاپی‌کوی و منازل مسکونی با بودجه 24 میلیون دلار تاکنون 80 درصد پیشرفت داشته است و در خرداد ماه سال 97 توسط رئیس جمهور ترکیه افتتاح خواهد شد. گمرک کاپی‌کوی مجهز به اسکنر ریلی و سگ موادیاب است.
در راستای سیاست جذب جهانگرد، این گمرک در تعطیلات نوروز 96 از مسافران ورودی به آن کشور با شاخه‌های گل و غذای سبک پذیرایی می‌کرد.
همکاری سازمان‌های ملی در مرز رازی نسبتاً خوب ارزیابی می‌شود، اما ساختمان گمرک قدیمی و وضعیت آن در مرز نامناسب است. برای احداث ساختمان جدید گمرک مقامات وزارت راه و شهرسازی کلنگ‌زنی کرده‌اند ولی عملیات آن هنوز شروع نشده است.
برای بهبود وضعیت گمرک رازی لازم است جاده خطرناک خوی تا رازی مرمت و ساختمان جدید آن احداث شود.
⭕️مرز سرو – اسن دره
به اتفاق مسئولین گمرک سرو از رویه‌های گمرکی و ساختمان جدید گمرک «اسن دره» بازدید و جلسه‌ای با مدیر و سایر مسئولین گمرک اسن دره جلسه‌ای برگزار شد.
گمرک سرو در استان آذربایجان غربی و حدود یک ساعت از ارومیه فاصله دارد. در آن سوی مرز گمرک «اسن دره» ترکیه از زیرمجموعه‌های گمرک «وان» قرار دارد. بنا به اظهار مسئولین، فاصله گمرک اسن‌دره تا شهر وان سه ساعت است. نزدیک‌ترین شهر ترکیه به این مرز «یوکسک اووا» به فاصله نیم ساعت قرار گرفته و این شهر فرودگاه داخلی نیز دارد. گمرک اسن‌دره با ساختمان جدید و مدرن که سال گذشته افتتاح شد مجهز به اسکنر کامیونی و چمدانی و سگ موادیاب است. دولت ترکیه برای احداث این ساختمان و منازل مسکونی 20 میلیون دلار هزینه کرده است. مقامات ترکیه در کنار گمرکات مرزی وجود بازارچه مرزی را ضروری نمی‌دانند. احداث ساختمان جدید گمرک سرو در حال انجام است و نیازهای آن ازجمله اسکنر کامیونی در حال تامین و ایکس ری چمدانی و سگ موادیاب تأمین شده است.
روزانه جمعاً حدود 1800 مسافر و حدود 20 کامیون ورودی و 20 کامیون خروجی و نیز تعدادی خودرو سواری از این مرز تردد می‌کنند. از تعداد 1800 مسافر فوق‌الذکر حدود 1000 نفر هر روز تردد می‌کنند. همکاری سازمان‌های ملی با گمرک سرو نسبتا ً خوب است.
مدیر گمرک اسن‌دره به ما گفت، فعلاً امکانات قرنطینه گیاهی و دامی ندارند ولی در صورتی که اعلام قبلی از گمرک سرو دریافت کنند می‌توانند مأمور قرنطینه از گمرک وان احضار کنند.
⭕️مرز بازرگان- گوربولاغ
به اتفاق مسئولین گمرک بازرگان از رویه‌های گمرکی «گوربولاغ» بازدید و با مدیر و سایر مسئولین گمرک گوربولاغ جلسه‌ای برگزار شد.
گمرک بازرگان در استان آذربایجان غربی در فاصله 300 کیلومتری ارومیه و 280 کیلومتری تبریز واقع شده است. در آن سوی مرز گمرک «گوربولاغ» قرار دارد. گمرک بازرگان حدود 350 پرسنل و گمرک گوربولاغ 120 پرسنل دارد که قرار است به‌زودی به 180 نفر افزایش یابد. مدیر گمرک گوربولاغ تحت عنوان مدیر منطقه‌ای مستقیماً به آنکارا گزارش می‌دهد. روز قبل از بازدید حدود 500 کامیون و 30 اتوبوس وارد و 300 کامیون و 30 اتوبوس از این مرز خارج شدند. روزانه حدود 800 مسافر ورودی و 800 مسافر خروجی از این مرز تردد می‌کنند. پروژه دیوارسازی ترکیه در مرز ادامه دارد. نزدیک‌ترین مراکز ترکیه به مرز، شهر «دوغو بایزید» و فرودگاه «آغری»هستند. گمرک بازرگان مجهز به اسکنر کامیونی و چمدانی و سگ‌های موادیاب است. گمرک گوربولاغ نیز اسکنر کامیونی و چمدانی و سگ‌های موادیاب و سیگاریاب و مواد منفجره‌یاب دارد. مسئولان گمرک گوربولاغ از همکاری و نحوه تعامل گمرک بازرگان رضایت داشتند، ولی مطرح می‌کردند که فقط یک مأمور گذرنامه کنترل رانندگان کامیون‌ها را انجام می‌دهد که باعث کندی عبور کامیون‌ها می‌شود.
در مرز گوربولاغ در هنگام عبور کامیون‌های ورودی به ترکیه، فقط شماره کامیون را ثبت می‌کنند و سپس راننده در داخل محوطه گمرکی و فضای وسیع به کیوسک کنترل گذرنامه مراجعه می‌کند.
گمرک از برخی محموله‌های ورودی نمونه‌برداری و کامیون را عازم گمرکات داخلی می‌نماید. براساس ضوابط ریسک ده درصد کامیون‌ها ایکس‌ری می‌شوند و در صورت موارد قطعی قاچاق، محموله بازرسی فیزیکی و در صورت ظن قاچاق توسط سگ کنترل می‌شود. این شیوه باعث تسریع حرکت کامیون‌ها می‌شود. در صورتی که بار کامیون خاطی یا مظنون فاسد شدنی باشد بلافاصله در سردخانه انبار می‌شود. گمرک ترکیه برای اسکن کامیون‌ها هزینه‌ای دریافت نمی‌کند.
در مرز گوربولاغ تیر پارک با ظرفیت 600 کامیون احداث و حدود شش ماه قبل به بهره‌برداری رسیده است.
در گمرکات مرزی، کارکنان گمرک ترکیه پس از سه سال خدمت به گمرکات دیگر منتقل می‌شوند و لذا همه کارکنان مشمول برنامه گردش شغلی هستند که از نظر تأمین نیروی انسانی در نقاط دور افتاده و کسب تجربه مؤثر تلقی می‌شود.
- برای بهبود وضعیت در این مرز با توجه به اهمیت خاص ترانزیتی و نقطه اصلی اتصال ایران و اروپا، لازم است سطح همکاری ملی در این نقطه ارتقاء یابد.
⭕️گمرک خوی
بازدید غیررسمی از گمرک خوی که با مرز رازی حدود 100 کیلومتر فاصله دارد انجام شد. در این گمرک حدود 20 نفر خدمت می‌کنند. با توجه به فعالیت‌های صنعتی و تولیدی در این شهر واردات کالا و مواد اولیه توسط این گمرک ترخیص می‌شود. اخیراً یک انبار اختصاصی برای شرکت نساجی خوی گشایش یافته است. این شرکت نقش مؤثری در اشتغال اهالی دارد.
با توجه به اینکه گمرک خوی در مسیر تجارت کشورهای ترکیه، عراق، آذربایجان و ارمنستان قرار دارد . ایجاد رویه صادرات در این گمرک برای کاهش حجم کاری گمرک بازرگان و سایر گمرکات مرزی ضروری به نظر می‌رسد.
امیر حبیب وند و عبدالعزیز یوسفی